Türkiye’de Yetiştirilen Önemli Avokado Çeşitleri
Important Avocado Cultivars in Turkey
Dr. Aliye DEMİRKOL
Öz: Bu makalede Türkiye’de yetiştirilen ticari avokado çeşitleri hakkında bilgi verilmiştir. Türkiye’de ticari yetiştiriciliği yapılamakta olan Fuerte, Hass, Bacon, Zutano, Ettinger, Pinkerton, Santana, Wurtz, Teague, Clifton çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri ile diğer özellikleri açıklanmıştır.
Abstract: In this article, information is given about commercial avocado varieties grown in Turkey. Information was given about the fruit and tree characteristics and other characteristics of Fuerte, Hass, Bacon, Zutano, Ettinger, Pinkerton, Santana, Wurtz, Teague, Clifton cultivars which are commercially grown in Turkey.
Anahtar Sözcükler: Avokado, çeşit, Türkiye
Key Words: Avocado, cultivar, Turkey
- Giriş: Avokadonun 1000’in üzerinde olduğu bildirilen çok fazla sayıda çeşidi vardır. Bu makalede Ülkemizde yapılan ilk adaptasyon çalışmalarında olumlu sonuç veren ve ticari yetiştiriciliğine başlanan çeşitler ile daha sonra yapılan adaptasyon çalışmasında seçilen çeşitler ve ülkemizde yetiştiriciliği yapılan diğer bazı çeşitler hakkında bilgi verilmiştir.
- Türkiye’de Yetiştirilen Ticari Avokado Çeşitleri
FUERTE
| Soyu | Meksika-Guatemala soyları melezi |
| Meyve ağırlığı | 175-400 g arasında |
| Meyve şekli | Armut şekilli |
| Meyve kabuk rengi | Yeşil renkli, puslu |
| Meyve kabuğunun özelliği | Derimsi yapıda, sert, orta kalınlıkta |
| Kabuğun soyulma durumu | Kolay soyulur özellikte |
| Çekirdek büyüklüğü | Orta büyüklükte |
| Yağ içeriği (%) | %15-20 |
| Meyve eti lezzeti | Oldukça lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | İyi |
| Pazar değeri | Pazarlarda tutulan bir çeşit |
| Ağacı yapısı | Büyük yapılı, yayvan gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | B tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbaharda (Şubat-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Var |
| Meyve verimi | Tutarlı değil. Bir yıl az, bir yıl çok meyve alınır |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalabilir |
| Ülkemizde derim zamanı. | Ekim ortası- nisan |
| Tozlayıcı çeşit | Zutano, Hass, Rincon, Bacon, Jalna, Topa Topa |
| Meyveye başlama yaşı | 3-4 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 12-15 yaşları |
| Verim | 800-1500 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Orta derecede, – 2,8°C’de zararlanma başlar |
| Kırağıdan etkilenme durumu | Kırağıdan olumsuz yönde etkilenir |
| Dikim aralığı | 6x6m veya 7x7m olabilir |
| Diğer özellikler | Yerel iklim koşullarının uygunluğuna göre az veya çok kendi kendine meyve verebilir. Tozlayıcı çeşit kullanıldığında verim artar |
| Kaynak | Alexander 1978; Doğrular ve ark. 1983; Bergh 1984; Doğrular ve ark. 1985; Demirkol 1992; Demirkol 1997; Toplu ve ark. 1998; Bijzet 2001; Newett ve ark. 2002; Bayram ve Demirkol 2004; Demirkol ve ark 2004; Arpaia 2017; Anonymous, 2022 |
HASS
| Soyu | Guatemala soyu, çok az Meksika geni taşır |
| Meyve ağırlığı | 150-350 g arasında |
| Meyve şekli | Yumurta veya armut şekilli |
| Meyve kabuk rengi | Siyaha yakın koyu renkli |
| Meyve kabuğunun özelliği | Pürtüklü, kalın |
| Kabuğun soyulma durumu | Oldukça kolay soyulur |
| Çekirdek büyüklüğü | Küçük-orta büyüklükte |
| Yağ içeriği (%) | %18-20 |
| Meyve eti lezzeti | Oldukça lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | Çok iyi |
| Pazar değeri | Pazar talebi fazla |
| Ağacı yapısı | Yayvan gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | A tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbahar (Mart-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Hafif |
| Meyve verimi | Bahçe halinde meyve verimi tutarlı |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalabilir |
| Ülkemizde derim zamanı. | Aralık-haziran |
| Tozlayıcı çeşit | Bacon, Jalna, Topa Topa |
| Meyveye başlama yaşı | 2-3 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 10-12 yaşları |
| Verim | 1200-2000 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Az, – 1,1°C’de zararlanma başlar |
| Kırağıdan etkilenme durumu | Kırağıdan çok etkilenir |
| Dikim aralığı | 6x6m |
| Diğer özellikler | Sıcağa, kırmızı örümceklere, zararlı böceklere ve susuzluğa karşı çok duyarlıdır. |
| Kaynak | Alexander 1978; Doğrular ve ark. 1983; Bergh 1984; Doğrular ve ark. 1985; Demirkol 1992; Demirkol 1997; Toplu ve ark. 1998; Bijzet 2001; Newett ve ark. 2002; Bayram ve Demirkol 2004; Demirkol ve ark 2004; Arpaia 2017; Anonymous, 2022 |
BACON
| Soyu | Meksika – Guatemala soyları melezi |
| Meyve ağırlığı | 175-350 g arasında |
| Meyve şekli | Yumurta şekilli |
| Meyve kabuk rengi | Yeşil renkli |
| Meyve kabuğunun özelliği | Pürüzsüz, ince |
| Kabuğun soyulma durumu | Nispeten kolay soyulur |
| Çekirdek büyüklüğü | Orta -iri |
| Yağ içeriği (%) | % 16-18 |
| Meyve eti lezzeti | Lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | İyi |
| Pazar değeri | Pazar talebi iyi |
| Ağacı yapısı | Dikine gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | B tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbahar (Mart-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Hafif |
| Meyve verimi | Orta derecede verimi |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalamaz |
| Ülkemizde derim zamanı. | Kasım-ocak |
| Tozlayıcı çeşit | Hass çeşidine tozlayıcı |
| Meyveye başlama yaşı | 3-4 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 10-12 yaşları |
| Verim | 1000-1500 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Dayanıklı,- 4,4°C’de zararlanma başlar |
| Dikim aralığı | 5×5 m veya 6x6m |
| Diğer özellikler | Ağacın üst kısımlarında meyve tutar, geç hasatta meyve kabuğu çatlar |
| Kaynak | Alexander 1978; Doğrular ve ark. 1983; Bergh 1984; Doğrular ve ark. 1985; Demirkol 1992; Demirkol 1997; Toplu ve ark. 1998; Newett ve ark. 2002; Bayram ve Demirkol 2004; Demirkol ve ark 2004; Anonymous, 2022 |
ZUTANO
| Soyu | Meksika soyu |
| Meyve ağırlığı | 170-285 g arasında |
| Meyve şekli | Armut şekilli |
| Meyve kabuk rengi | Sarımsı yeşil renkli, parlak |
| Meyve kabuğunun özelliği | Düz, ince |
| Kabuğun soyulma durumu | Nispeten kolay soyulur |
| Çekirdek büyüklüğü | Büyük |
| Yağ içeriği (%) | %12-18 |
| Meyve eti lezzeti | Orta |
| Taşımaya uygunluğu | Orta |
| Pazar değeri | Orta |
| Ağacı yapısı | Dikine gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | B tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | Erken ilkbahar (Şubat-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Yok. |
| Meyve verimi | Her yıl düzenli meyve verir |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalamaz, çatlar |
| Ülkemizde derim zamanı. | Kasım -aralık |
| Tozlayıcı çeşit | Fuerte çeşidine tozlayıcı |
| Meyveye başlama yaşı | 2-3 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 8-10 yaşları |
| Verim | 1000-1500 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Dayanıklı – 3,3°C’de zararlanma başlar |
| Kırağıdan etkilenme durumu | Kırağıdan çok etkilenir |
| Dikim aralığı | 5×5 m veya 6x6m |
| Kaynak | Alexander 1978; Doğrular ve ark. 1983; Bergh 1984; Doğrular ve ark. 1985; Demirkol 1992; Demirkol 1997; Toplu ve ark. 1998; Bijzet 2001; Newett ve ark. 2002; Bayram ve Demirkol 2004; Demirkol ve ark 2004; Anonymous, 2022 |
ETTİNGER
| Soyu | Meksika soyu |
| Meyve ağırlığı | 225-340 g arasında |
| Meyve şekli | Armut şekilli |
| Meyve kabuk rengi | Yeşil renkli |
| Meyve kabuğunun özelliği | Pürüzsüz, orta kalın |
| Kabuğun soyulma durumu | Kolay soyulur |
| Çekirdek büyüklüğü | Orta iri |
| Yağ içeriği (%) | %16-18 |
| Meyve eti lezzeti | Lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | İyi |
| Pazar değeri | Pazarda tutulan bir çeşit |
| Ağacı yapısı | Dikine gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | B tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbahar (Mart-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Hafif |
| Meyve verimi | Orta |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalamaz |
| Ülkemizde derim zamanı. | Kasım-ocak |
| Tozlayıcı çeşit | Fuerte çeşidine tozlayıcı |
| Meyveye başlama yaşı | 2-4 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 10-12yaşları |
| Verim | 1000-1500 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Dayanıklı, – 3,5°C’de zararlanma başlar |
| Dikim aralığı | 5×5 m veya 6x6m |
| Diğer özellikler | Ekolojik seçicilik gösterir, yerel iklim koşulları iyi bir meyve tutumu için uygun olmalıdır. İlkbahar dönemi düşük sıcaklıklar meyve tutumunu olumsuz yönde etkileyebilir. |
| Kaynak | Demirkol 1997; Newett ve ark. 2002; Bayram ve Demirkol 2004; Demirkol ve ark 2004; Anonymous, 2022 |
PİNKERTON
| Soyu | Guatemala soyu |
| Meyve ağırlığı | 225-400 g arasında |
| Meyve şekli | Boyunlu armut şeklinde |
| Meyve kabuk rengi | Yeşil renkli |
| Meyve kabuğunun özelliği | Pürüzlü, orta kalın, derimsi yapıda, esnek |
| Kabuğun soyulma durumu | Kolay soyulur |
| Çekirdek büyüklüğü | Küçük, meyve etine sıkı bağlı |
| Yağ içeriği (%) | % 15-18 |
| Meyve eti lezzeti | Lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | İyi |
| Pazar değeri | Pazar talebi Fuerte ve Hass’tan daha düşük |
| Ağacı yapısı | Nispeten küçük, yayvan gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | A tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | Kış-İlkbahar (Şubat-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Yok |
| Meyve verimi | Verimli |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde Hass kadar uzun kalamaz |
| Ülkemizde derim zamanı. | Şubat-mart |
| Tozlayıcı çeşit | Fuerte, Ettinger, Zutano |
| Meyveye başlama yaşı | 2-3 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 8-10 yaşları |
| Verim | 1500-2000 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Az, – 2°C’de zararlanma başlar |
| Dikim aralığı | 4×4 m veya 5x5m |
| Diğer özellikler | Geç hasatta meyve kabuğu çatlar |
| Kaynak | Bergh 1984; Demirkol 1997; Bijzet 2001; Newett ve ark. 2002; Bayram ve Demirkol 2004; Demirkol ve ark 2004; Arpaia 2017; Anonymous, 2022 |
SANTANA
| Soyu | Meksika soyu |
| Meyve ağırlığı | 300-350 g arasında |
| Meyve şekli | Armut şekilli |
| Meyve kabuk rengi | Koyu yeşil renkli, parlak |
| Meyve kabuğunun özelliği | Pürüzsüz |
| Kabuğun soyulma durumu | Nispeten kolay soyulur |
| Çekirdek büyüklüğü | Orta iri |
| Yağ içeriği (%) | %12-15 |
| Meyve eti lezzeti | Lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | İyi |
| Pazar değeri | Pazarda tutulan bir çeşit |
| Ağacı yapısı | Dikine gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | B tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbahar (Mart-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Hafif |
| Meyve verimi | Bahçe halinde meyve verimi tutarlı |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalamaz |
| Ülkemizde derim zamanı. | Kasım-ocak |
| Tozlayıcı çeşit | Fuerte ve Hass’a tozlayıcı |
| Meyveye başlama yaşı | 2-3 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 10-12yaşları |
| Verim | 1500-2000 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Dayanıklı, -3°C’de zararlanma başlar |
| Dikim aralığı | 5×5 m veya 6x6m |
| Diğer özellikler | Erken dönemde derim yapılabilmesi, iri gösterişli meyvelere sahip olması nedeniyle Zutano çeşidine alternatif olarak yetiştirilebilecek bir çeşittir |
| Kaynak | Bergh 1984; Demirkol 1997; Bayram ve Demirkol 2004; Demirkol ve ark 2004 |
WURTZ
| Soyu | Meksika ve Guatemala soyları melezi |
| Meyve ağırlığı | 225-275 g arasında |
| Meyve şekli | Armut şekilli ya da yumurtamsı |
| Meyve kabuk rengi | Yeşil renkli |
| Meyve kabuğunun özelliği | Hafif pürüzlü, derimsi yapıda |
| Kabuğun soyulma durumu | Nispeten kolay soyulur |
| Çekirdek büyüklüğü | İri konik şekilli, tohum yatağına sıkı bağlı |
| Yağ içeriği (%) | %15-18 |
| Meyve eti lezzeti | Lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | İyi |
| Pazar değeri | iyi |
| Ağacı yapısı | Yarı bodur |
| Çiçek tipi | A tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbahar (Mart-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Var |
| Meyve verimi | Bahçe halinde meyve verimi tutarlı |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalabilir |
| Ülkemizde derim zamanı. | Nisan-mayıs |
| Tozlayıcı çeşit | Fuerte |
| Meyveye başlama yaşı | 3 -4 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 10-12yaşları |
| Verim | 1200-2000 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Orta |
| Dikim aralığı | 4×4 m- 5x5m |
| Diğer özellikler | Sık yapraklı tacı hastalık ve zararlılara karşı mücadeleyi zorlaştırır. Antraknoza duyarlıdır. Yarı bodur ağaç tacı ve meyvelerinin geç olması nedeniyle bazı üretim alanlarında tercih edilmektedir. Ancak meyve ağaç üzerinde uzun süre bekletildiğinde ertesi yılın ürününü etkiler ve verim düşer, periyodisite teşvik edilmiş olur. |
| Kaynak | Alexander 1978; Bayram ve Demirkol 2004; Newett ve ark. 2002; Demirkol 1997; Demirkol ve ark 2004; Anonymous, 2022; louiesursery.com |
TEAGUE
| Soyu | Meksika soyu |
| Meyve ağırlığı | 250-350 g arasında |
| Meyve şekli | Armut şekilli veya ters yumurtamsı |
| Meyve kabuk rengi | Yeşil renkli |
| Meyve kabuğunun özelliği | Düzgün, nispeten ince |
| Kabuğun soyulma durumu | Çok kolay soyulmaz |
| Çekirdek büyüklüğü | İri, konik şekilli, tohum yatağına sıkı bağlı değil |
| Yağ içeriği (%) | % 15-18 |
| Meyve eti lezzeti | Lezzeti az, sulu |
| Taşımaya uygunluğu | İyi değil |
| Pazar değeri | Pazar talebi fazla değil |
| Ağacı yapısı | Büyük, yayvan gelişme gösterir |
| Çiçek tipi | B tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbahar (Mart-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Var |
| Meyve verimi | Bahçe halinde meyve verimi tutarlı |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalamaz |
| Ülkemizde derim zamanı. | Ağustos – eylül |
| Tozlayıcı çeşit | Hass |
| Meyveye başlama yaşı | 3- 4 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 12-15yaşları |
| Verim | 1200-2000 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Dayanıklı |
| Dikim aralığı | 7x7m veya 8×8 m |
| Diğer özellikler | İnce kabuklu olduğu için sap ve çiçek ucunda çatlamalar olur ve Akdeniz meyve sineği zararı sık görülür. Erken hasat edildiğinde düzgün yumuşamaz, buruşur ve istenmeyen bir tat oluşur. Yine de erkenci olması, Fuerte’ye benzeyen iri gösterişli meyvesi nedeniyle üreticiler tarafından tercih edilmekle birlikte bahçede yüksek oranda bulundurulması tavsiye edilmez. |
| Kaynak | Demirkol 1997; Anonymous, 2022 |
CLIFTON
| Soyu | Meksika soyu |
| Meyve ağırlığı | 225-275 g arasında |
| Meyve şekli | Armut şekilli |
| Meyve kabuk rengi | Yeşil renkli |
| Meyve kabuğunun özelliği | Düzgün, lentiseller belirgin, ince |
| Kabuğun soyulma durumu | Soyulması zor |
| Çekirdek büyüklüğü | Orta -iri büyüklükte |
| Yağ içeriği (%) | %14-16 |
| Meyve eti lezzeti | Lezzetli |
| Taşımaya uygunluğu | Çok iyi |
| Pazar değeri | Pazar talebi fazla değil |
| Ağacı yapısı | Kuvvetli gelişir, dikine gelişim gösterir |
| Çiçek tipi | B tipi çiçek |
| Çiçeklenme zamanı. | İlkbahar (Mart-Mayıs) |
| Periyodisiteye eğilim | Az |
| Meyve verimi | Tutarlı |
| Meyvenin ağaçta kalma süresi | Meyve ağaç üzerinde uzun süre kalamaz, çatlar |
| Ülkemizde derim zamanı. | Eylül-ekim |
| Tozlayıcı çeşit | Hass |
| Meyveye başlama yaşı | 2-3 yılda meyve vermeye başlar |
| Maksimum verim yaşı | 10-12yaşları |
| Verim | 1200-2000 kg/da |
| Soğuklara dayanım | Fazla |
| Dikim aralığı | 6x6m |
| Diğer özellikler | Erken olgunlaştığı ve ince kabuklu olduğu için Akdeniz meyve sineğinin (Ceratitis capitata Wied. Dip.: Tephritidae) zararına uğrar. |
| Kaynak | Doğrular ve ark. 1985; Demirkol 1997; Bayram ve Demirkol 2004; Anonymous, 2022 |
Sonuç olarak; dünya üzerinde çok fazla sayıda avokado çeşidi bulınmaktadır. Bunların çoğu tesadüf çöğürü, bir kısmı ise ıslah çalışmaları sonucu elde edilmiş çeşitlerdir. Geçtiğimiz yüzyıl öncesinden, 1970’lere kadar 50 yılı aşkın bir süreçte dünya üzerinde en popüler olan çeşit Fuerte iken, 1970’lerden sonra yüksek verimliliği, lezzeti ve diğer bir çok özelliği ile dünya pazarlarında Hass çeşidi daha popüler hale gelmeye başlamıştır. Yapılan ıslah çalışmalarıyla son 30-40 yıl içinde Hass benzeri çeşitler geliştirilmiş ve geliştirilmeye devam etmektedir. Bir çok ülke verim, hasat zamanı, lezzet, taşımaya uygunluk, iklim koşullarına dayanıklılık gibi bir çok faktörü dikkate alarak yeni çeşitler geliştirmeye devam etmektedir.
Ülkemizde ise ağırlıklı olarak Fuerte çeşidi ve diğer yeşil kabuklu, soğuğa dayanıklı olan çeşitler ağırlıklı olarak yetiştirilmektedir. Dünya pazarlarının talep ettiği Hass çeşidine talep son zamanlarda artmaya başlamıştır. Bunun yanında Hass çeşidinden daha erken ve daha geç meyve veren, soğuğa dayanımı Hass’tan daha fazla olan Lamb Hass, Carmen-Hass®:, GEM®:, Maluma Hass®:, Sir Prize, Gwen, Ardith gibi çoğu yeni ve patentli çeşitler ülkemizde henüz yetiştirilmemektedir.
Gerek iç pazar, gerekse dış satım için avokado üretim miktarımızı artırmak ve rakip ülkelerle rekabet edebilmek amacıyla adı geçen bu yeni çeşitlerin üretime dahil edilmesi gerekmektedir. Bu amaçla bir taraftan bu çeşitlerin yurt dışından introdüksiyonu yapılarak Türkiye avokado endüstrisinin önünün açılması sağlanmalı, diğer taraftan da melezleme ve mutasyon ıslahıyla yeni çeşit elde etme çalışmalarına ağırlık verilmelidir. Ülkemizde Cumhuriyet sonrası avokadonun 90 yılı aşkın varlığı göz önüne alınarak bir taraftan da seleksiyon ıslahıyla ülkemizdeki mevcut potansiyel araştırılarak ortaya çıkarılmalıdır.
Kaynaklar
Alexander DMcE (1978) Some Avocado Varieties for Australia. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization. Australia. 36p.
Anonymous, 2022. www. avosource.com/tools/UCAVO Avocado Variety List
Arpaia, M. L. 2017. California avocado varieties: Past, present and future. IndexFresh Seminar Series, 18. https://www.indexfresh.com/seminar/seminar18.
Bayram S, Demirkol A (2004) Antalya koşullarında yetiştirilen bazı avokado çeşitlerinin meyve özelliklerinin saptanması üzerine araştırmalar. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 08-12 Eylül 2003 Antalya. pp:95-98.
Bergh B (1984) Avocado Varieties for California. Calif. Avoc. Soc. Yearb 68: 75-93.
Bijzet Z (2001) Cultivars. In: E. A. de Villiers (ed.) The Cultivation of Avocado. Published by the Institute for Tropical and Subtropical Crops, South Africa. pp: 65-84.
Demirkol A (1992) Avokado Çeşit Adaptasyonu- I. (Ara Sonuç Raporu Antalya – Dalaman). Proje Kod No: III-054-1-073. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Narenciye Araştırma Enstitüsü, Antalya. 29 s.
Demirkol A (1997) Avokado Çeşit Adaptasyonu- II. (Ara Sonuç Raporu). Proje No: TAGEM /96/06 /03/ 001. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Narenciye ve Seracılık Araştırma Enstitüsü, Antalya. 29 s.
Demirkol A, Bayram S, Baktır İ (2004) Adaptation and Performance of 15 Avocado Cultivars Grown in Antalya Province in Southern Turkey. DOI:10.17660/ACTAHORTIC.2004.632.4
Doğrular HA, Tuncay M, ve Şengüler, A (1983) Antalya ve Alanya Koşullarında Avokado Çeşitlerinin Adaptasyonu. Sonuç Raporu. Turunçgiller Araştırma Enstitüsü, Antalya. 11 s.
Doğrular HA, Şengüler A ve Tuncay M (1985) Avokado Yetiştiriciliği. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, Proje ve Uygulama Genel Müdürlüğü, Turunçgiller Araştırma Enstitüsü, Antalya. Yayın No:11. 34 s.
Newett SDE, Crane JH, Balerdi CF (2002). Cultivars and Rootstocks. In: A. W. Whiley, B.
Toplu C, Demirkeser TH, Kaplankıran M, Demirkol A, Baturay SG, Yanar M (1998) Bazı avokado çeşitlerinin İskenderun koşullarında gösterdikleri verim durumları ve kalite parametreleriyle büyüme şekilleri. Derim 15 (2): 50-57.