Dünyada Yetiştirilen Önemli Avokado Çeşitleri
Important Avocado Cultivars in Turkey
Dr. Aliye DEMİRKOL
Öz: Bu makalede dünyada yetiştiriciliği giderek popüler hale gelen çoğu patentli yeni ticari avokado çeşitleri hakkında bilgi verilmiştir. Henüz ülkemizde yetiştiriciliği yapılmayan bu çeşitlerden Lamb Hass, Carmen- Hass®, GEM®, Maluma Hass®, Sir Prize, Gwen ve Ardith çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri ile diğer özellikleri açıklanmıştır.
Abstract: In this article, information is given about the new commercial avocado varieties, which are becoming increasingly popular in the world and some of them are patented. Fruit and tree characteristics and other characteristics of Lamb Hass, Carmen-Hass®, GEM®, Maluma Hass®, Sir Prize, Gwen and Ardith varieties, which are not yet cultivated in our country, are explained.
Anahtar Sözcükler: Avokado, yeni çeşitler, dünya
Key Words: Avocado, new cultivars, world
- Giriş: Avokadonun çok fazla sayıda çeşidi vardır. Ancak birçok ülke yeni çeşit geliştirme çalışmalarına da devam etmektedir. Dünya avokado ticaretinde 1970 lerden sonra Hass çeşidi ağırlıklı olarak yetiştirilmeye başlanmıştır. Pazarın Hass çeşidine olan talebi nedeniyle Hass benzeri, hasat zamanı Hass’a göre daha erken veya geç olan, iklim koşullarına daha dayanıklı, yüksek verimli, sık dikime uygun yeni çeşitler son 30-40 yıl içerisinde geliştirilmiş ve geliştirilmeye de devam etmektedir.
- Dünyada Yetiştirilen Yeni Ticari Avokado Çeşitleri
Dünya avokado ticaretinde önemli yeri olan Hass çeşidi benzeri yeni çeşitler halen değişik ülkelerde ticari olarak yetiştirilmektedir. Ülkemizde henüz yetiştiriciliği yapılmayan ve bazıları halen patentli olan bazı avokado çeşitlerinin özellikleri aşağıda açıklanmıştır.
LAMB HASS: Meksika ve Guatemala soyları melezidir. Meyvesi armut şeklinde, sap ucu düz, 200-410 g ağırlıktadır (Şekil 1 ve 2). Meyve kabuğu siyaha yakın koyu renkte, yüzeyi pürüzlü, kabuk kalın, kolay soyulur özelliktedir. Meyve eti lezzetli olup, %18-20 yağ içerir. Ağacı dikine gelişir, meyvesi ağaç üzerinde Hass çeşidinden daha uzun kalabilir. Taşımaya uygunluğu iyidir. Pazarlarda yeni bir çeşit olup, hasat zamanı, mayıs- kasım arasıdır. 2-3 yılda meyve vermeye başlar. Soğuğa dayanımı Hass’tan fazladır (-2,2°C) (Bijzet 2001; Arpaia 2017; Anonymous, 2022; viverosbrokaw.com; louiesursery.com).
CARMEN-HASS®: 1980’lerin sonunda Meksika’da ticari bir Hass bahçesinin içinde mevsim dışı çiçeklenmesiyle Carlos Mendez Vega tarafından fark edilmiş ve çoğaltılmaya başlanmıştır. Daha sonra ABD’ye ithal edilmiş ve patenti alınmıştır. Carmen-Hass olarak adlandırılmasının yanında Mendez Hass yada sadece Carmen olarakta adlandırılır. Çiçek tipi A. Meyve şekli oval, meyve ağırlığı 225-400 gr arasındadır. Meyve kabuğu siyah renkte, yüzeyi pürüzlü, kabuk kalın, kolay soyulur özelliktedir (Şekil 3). Meyve eti çok lezzetli olup, % 20 yağ içerir. Ağacı büyük, kuvvetli gelişir, yılda 2 kez çiçek açma eğiliminde olduğundan, meyvesi ağaç üzerinde daha uzun kalabilir. Taşımaya uygunluğu iyidir. Pazarlarda yeni bir çeşitolup, hasat zamanı, kasım – ekim arası. 2-3 yılda meyve vermeye başlar. Soğuğa orta derecede duyarlıdır (-2,2°C) (lauriemeadows.info; viverosbrokaw.com; louiesursery.com).
GEM®: Guatemala soyu melezi (Gwen’in kızı). Çeşit adını ıslah çalışmalarını yürüten Gray Edward Martin’in ilk harflerinden almıştır. Çiçek Tipi A. Meyvesi yumurtamsı, meyve ağırlığı 220-330 gr arasındadır (Şekil 4). Meyve kabuğu siyah renkte, yüzeyi hafif pürüzlü, üzeri sarımsı benekli, yağ içeriği yüksektir. Meyve eti oldukça lezzetlidir. Ağacı dikine gelişir, meyvesi ağaç üzerinde Hass’tan daha uzun kalabilir. Ağacı nispeten küçük ve sık dikime uygundur. Taşımaya uygunluğu iyi. Pazarlarda yeni bir çeşit. Hasat zamanı, Hass çeşidinden 4 hafta sonradır.Nisan-Ağustos arası hasat edilebilir. Düzenli meyve verme alışkanlığındadır. 2-3 yılda meyve vermeye başlar (Alder 2022).
MALUMA HASS®: Meksika x Guatemala soyu melezi olabilir. Güney Afrika’da bulunmuş bir tesadüf çöğürüdür. Çiçek tipi A. Meyve şekli oval, irilik 150-400 g arasındadır (Şekil 5). Meyve kabuğu siyah renkte, yüzeyi pürüzlü, kabuk kalın, kolay soyulur özelliktedir. Meyve eti çok lezzetli, % 20 yağ içerir. Ağacı nispeten küçük, sık dikime uygun (40 ağaç/da) Taşımaya uygunluğu iyi. Pazarlarda yeni bir çeşit. Hasat zamanı, eylül – ocak arası. 2-3 yılda meyve vermeye başlar. Soğuğa orta derecede duyarlıdır (-2,2°C) (lauriemeadows.info).
SIR PRIZE: Meksika soyu melezidir. Çiçek tipi B. Meyvesi armut şeklinde, iriliği 280-560 g arasında (Şekil 6). Meyve kabuğu siyah renkte, yüzeyi hafif pürüzlü, kabuk ince, yağ içeriği %18. Meyve eti lezzetli, Meyve kesildiğinde kararmaz. Ağacı dikine gelişir, meyvesi ağaç üzerinde Hass çeşidinden daha uzun kalabilir. Taşımaya uygunluğu iyi. Pazarlarda yeni bir çeşit. Hasat zamanı, ekim-ocak (Hass çeşidinden 6-8 hafta önce) 2-3 yılda meyve vermeye başlar. Soğuğa Hass çeşidinden daha dayanıklı (-2,8° C) (Arpaia, 2017; Anonymous, 2022; louiesursery.com.
GWEN: Guatemala soyu melezidir. 1960’larda Kaliforniya Üniversitesinde Bob Bergh tarafından Fuerte ve Hass çeşidini kombine eden bir çeşit geliştirmek üzere yapılan çalışmada elde edilmiştir. Çiçek tipi A. Meyvesi armut şeklinde, iriliği 170-420 g arasında (Şekil 7). Meyve kabuğu yeşil renkte, yüzeyi hafif pürüzlü, kabuk orta kalınlıkta, yağ içeriği yüksektir. Meyve eti oldukça lezzetli. Ağacı dikine gelişir, küçük yapılı ve sık dikime uygun. Sıcağa, soğuğa, rüzgara ve kuraklığa hassas. Taşımaya uygunluğu iyi. Hasat zamanı, nisan- eylül arası. 2-3 yılda meyve vermeye başlar. Zutano çeşidi tozlayıcı olarak kullanılır (Bergh 1984; Arpaia, 2017; Anonymous, 2022; louiesursery.com).
ARDİTH: Meksika ve Guatemala soyları melezidir. Ağacı orta büyüklüktedir. Çiçek tipi A gurubudur. Meyve ağırlığı 250-350 g olup, meyve şekli, küremsi ya da ters yumurtamsı şekilli olabilir (Şekil 8). Meyve kabuğu koyu yeşil renkli, düz, orta kalınlıkta, kabuğun soyulması biraz zordur. Çekirdek orta irilikte, tohum yatağına sıkı bağlıdır. Meyve eti yeşil renkli, pürüzsüz, tereyağımsı bir yapıda, lezzeti iyidir. %15-18 oranında yağ içerir. Hasat mevsimi Nisan-Mayıs aylarıdır. Taşımaya uygunluğu iyidir. Soğuğa dayanımı orta seviyededir (Anonymous, 2022).
Kaynaklar
Alder G (2022) The GEM Avocado Tree: A Profile. Gregalder.com/yardposts/the-gem-avocado-tree-a-profile.
Anonymous, 2022. www. avosource.com/tools/UCAVO Avocado Variety List
Arpaia, M. L. 2017. California avocado varieties: Past, present and future. IndexFresh Seminar Series, 18. https://www.indexfresh.com/seminar/seminar18.
Bergh B (1984) Avocado Varieties for California. Calif. Avoc. Soc. Yearb 68: 75-93.
Bijzet Z (2001) Cultivars. In: E. A. de Villiers (ed.) The Cultivation of Avocado. Published by the Institute for Tropical and Subtropical Crops, South Africa. pp: 65-84.
https://www.lauriemeadows.info